Бизим халкъымыз чокъ мусафирчен ве мунасебетлидир: эр сефер бир бирмизнен кёрюшкенде, къавелермизнинъ огюнде, меракълы сюбетлешемиз. Эгер яхшы тюшюнип бакъсакъ, насыл мевзулар акъында сыкъ-сыкъ мунасебетлешмек севемиз?

  Бизим мевзулармыз эсасен инсанларнынъ ве кечкен вакъыяларнынъ акъында сынъырлана, амма чокъ кедерки, хусусан къонушувмызда бирбиримизнинъ хаталармызны ве минлермизни къыдырамыз, чюнки бойле мевзулар не ичюндир бизге пек меракълы ола. Олар хасталыкъ киби адий халкъын ичинде ве зиялыларнынъ арасында расткеле. Дешетли гъыбанынъ1 нефесини ёлларда, биналарда, маршруткаларда ве атта эвлермизнинъ ичинде дуймакъ мюмкюн. Акъылмызгъа тюшюрсек, тек инсанларнынъ менфий тарафларгъа дикъкъат этемиз. Аджыныкълы олсада, амма ойле сёйлешювимиз ошеклерге — инсаннынъ энъ алчакълы кейфиетке кетире, ве ич бир заман инкишаф этмейджек. Аллаху Тааля Куранда сёйледи:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ

«Эй, иман эткенлер! Зан этювнинъ зиядесинден къачынынъ, чюнки, заннынъ бир къысмы гунахтыр. Бир-биринъизнинъ къусурыны къыдырманъ. Биринъиз дигеринъизнинъ артындан эмиш-демиш япмасын. Бир кимсе, ольген къардашынынъ этини ашамакътан ошланырмы? Иште, бундан джирендинъиз. О алда, Аллаhтан къоркъунъ! Шубесиз, Аллаh тёвбени чокъ къабул этиджидир, чокъ мерхаметлидир» (49:12).

Чокъ кедерки, амма инсанларнынъ яхшы тарафларны кормеймиз ве оларгъа ошамакъ тырышмаймыз, яман тарафларны исе айтмакъ устамыз. Эльбетте, инсанлар мюккемель дегиль, Аллах бизлерни зайыфлы яратты, она бакъкъанда эпимиз янълышмакъ мюмкюнмиз, онынъ ичюн бирсини макеме этмек акъкъымыз ёкъ. Биз, альхамдулиллях, мусульманыкъ, ве табиатмызны тек ислямнен багълап эда этмек керекмиз. Эгер бир инсан адашса, онынъ хакъында яманлыкъ сёйлеп, гюнях къазанмакъ ерине, онъа ярдым этмек керекмиз. Инсанынъ янълышлыгъына насихат берип, Аллахтан дуа окъумакъ иджабмыз бар, ве этрафтакилермизге тек яхшылыкъ тийлемек борджлумыз.

Меселя оларакъ, энъ инсафлы, мераметли, намуслы, тертипли инсан — бу Пейгъамбермиз (с.а.с.), бир тарафтан пек йымшакъ юрекли, дуйгъулу ве эр даим ярдыма келен, экинджи тарафтан джесюр, аскер ве девлети идаре эткен инсандыр. Мухаммад (с.а.с.) — эр даим яхшылыкъ тилеген, багъышлайджы, джюмертли, диянетли, догъру юрекли, къоркъу бильмеген, адалетли ве нурлы инсадыр, ич бир заман бош ве файдасыз лаф айтмайды. Айше (р.а.) Пейгъамбер(с.а.с.) ичюн сёйлейди: «О ич бир заман бир кимсени джезагъа укюм этмийди, къабатламайды, къабалыкътан джевап айтмайды, эр даим тек мераметлик тилийди, яманлыкътан узакълашыйды. Эгер инсафсызлыкъ ону тийсе, ич бир вакъыт ачувланмайды, амма башкъаларнынъ укъукъларыны бозутсалар ич даянмайды…».

Мухаммад (с.а.с.) — алемнинъ ифтихары, эр шейнинъ ичинде тек хайырлы тарафыны коре эди. Онынъ яшайыш тарзында ишанчсызлыгъа ер ёкъ эди. Пейгъамбер (с.а.с.) бойле бир нюмюне бере: биз омюрюмизде эр даим Аллах Таалянынъ ве инсанларнынъ хакъкъында тек яхшы ве хайырлы тюшюнмек  керекмиз. Эгер биз фена я да яман фикирмизге дёнсек, буна бизден сорав оладжак. Бирсининъ акъында бош лаф айтмакъ, ошеклерни кенишлетмек Аллах ясакъ этти, чюнки олар эр даим душманлыгъа кетире: «Эр чыкъкъан гизли лаф агызныздан хайырсыз, эгер тек бириси садагъа дагъытмакъ чагъыра я да макъбюл этмек, я да инсанларны муаббетлиштирмек.». Инсан ифтира айткъанда, гюняхтен башкъа бир шей къазанмай.
Эр даим бирсини гъыбат этсек, озюмизнинъ хаталармызны тюзетмек вакъыт къалмаджакъ. Эгер эпимиз дикъкъаттен озюмюзге бакъсакъ, эльбетте пек чокъ хаталар тапармыз, чюнки бу инсанынъ къурумыдыр. Амма шу себептен токътамакъ мюмкюн дегиль, эркез озюнинъ устюнден чалышмакъ керек. Биринджиден, гёнъюлермизнинъ ичине бакъып, озь эксикликлермиз ичюн фикир этейик. Керчектен, акъаретли олсада, амелиятте инсан башкъанынъ козюнде уфакъ коре, кендининъ козюнде исе ири шей кормей. Ким насыл озюни корсетсе, шу эсастен нетидже эйлемек мюмкюн дегиль, чюнки башкъаларнынъ юреклернинъ ичинде не бар, Аллахтан гъайры биркимсенинъ хабери ёкъ. Ойле янълыш япкъан арекетмизни догру тарафкъа денъиштирмесине тек озюмизнен багълы. Баба-деделермиз айткъаны киби: «Юксек акъыл гъаелер ичюн тюшюне, орта акъыл вакъыяларны икяе эте, уфакъ акъыл исе инсанларнынъ акъында лафэте». Она коре, бизлер юксек акъылгъа ымтылмакъ иджабымыз бар. Инсан бу дюньяда янълышмасын деп, Раббимиз гъаевий кейфиетинен ислямны еллады. Она коре, бизим ичюн мюккемел инсанлар дегиль, бизим ичюн мюккемел тек ислямнынъ озю!

Хасан Басри сёйледи:  «Эй, тильде иман эткенлер, факъат гёнъюльден этмегенлер! Мусульманларгъа ярамай сёз айтманыз. Оларнынъ хаталарны излемениз. Ким озь къардашынынъ хатасыны излесе, Аллаху Тааля онынъ хатаны излер». Дин къардашлармыз, динимизни догъру анъламакъ ве огренмек керекмиз. Озюмизни кемалатланмакъ истесек, Аллахнынъ ярдымынен иманымыз къавийлешир, ве бир биримизнинъ арасында тек достлукъ, анъламалыкъ ве бютюн эйи мюнасебетлер мутлакъа олмакъ мюмкюн. иншаАллах!

гъыба1 этмек  — бир инсан ичюн о бегенмеген шейлерни айтмакъ.

Шакирова Севиля