Эй, муминлер, сизге эйи хабер – мубарек ораза айы башлангъан!

Урметли дин къардашлар, бильгенъинизге коре, мубарек ораза айы башлангъан ве эр бир озь акълында олгъан адамгъа АЛЛАХ СУБХАНА ВА ТААЛА тарафындан фарз олып кельген.Мубарек Къуранда, «Бакъара» суресинде О, бойле бизге буюра:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

«Эй, иман эткенлер! Аллахкъа къаршы келювинден сакъынувынъыз ичюн, ораза сизден эвелькилерге фарз этильген киби, сизге де фарз этильди» (2 суре, 183 аяты).

Оразаны тутмакъны учь шарты бар. Бу щартлардан биринджиси ве энъ эссасы ниет этюв. Эр бир адам,бир де бир ишини башламакъ эвель, я да бир шей япмакъ ичюн тек АЛЛАХ разысы ичюн ниетини тутмакъ керектир. Иште бу ниетини тильнен ве гонъюльнен айтмакъ керекмиз, чюнки тильнен айткъан, амма гонъюльнен ве ишнен япмагъан адамнынъ оразасы къабул олунмаз. Лякин ораза вакъытта, эрте, сааты кельген сонъ, тургъан адам ашыны ашаса ве бу арада, озь оразасыны тутмагъаниетленсе, бу адамнынъ оразасы къабул, иншаАЛЛАХ, этилир. Экинджи шарты исе – сабах намазындан акъшам намазгъадже аш я да бир ютум сув агъыз ичине алмакъ ичь олмаз. Чюнки бу шартыны аселет бозгъан адамнынъ оразасы сайылмаз. Ве учюнджи шарты – апай-акъай сабах намаздан акъшам намазгъадже, бутюн кунь девамында, якъынлыкъ япмакъ ичь олмаз.

Ораза ибадети 624-нджи йылында, Шабан айнын 10-нджи кунюнде фарз иле къабул этильди. Рамазан айы он бир айнынъ «султаны» оларакъсайлгъан, чюнки рамазан айында он бир айда ишленильген гуняхлар бу айнынъ мубарек рахметининъ къуджагына алып, къулны эр бир тюрлю гуняхлардан темизлей экен. Бундан гъайры бизим мукъаддес Къуранымыз бу айда эндирильди ве эм де Хазрети Мухаммад (с.а.в.) бу айда пейгъамбер олгъан. АЛЛАХ СУБХАНА ВА ТААЛЯ озь мукъаддес китабында бойле деди ки:

إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ

«Биз оны (Къураны) Къадыр геджесинде эндирдик…» (97 суреси, 1 аяты). Яни АЛЛАХ СУБХАНА ВА ТААЛЯ бизге мубарек Къуранымыз насыл вакъытта эндирилип башлагъаныны косьтере. Буны къайд этмек керек ки, Рамазан айында мукъаддес бир гедже, яни Къадр неджеси бар. АЛЛАХЫМЫЗ бу гедже акъкъында бойле дей:

إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ

«Биз оны (Къураны) Къадыр геджесинде эндирдик. Къадыргеджесининъ не олгъаныны сен билесинъми? Къадыр геджеси бинъ айдан хайырлыдыр. О гедже, Рабблерининъ изнинен, мелеклер ве Рух (Джебраиль), эр иш ичюн энер турарлар.О гедже селяметлик толудыр. Та феджрнинъ догъувына къадар» (97 суреси, 1-5 аятлар). Бойлеликнен, эр бир мумин Къадр гедженисини ибадетте кечирсе онъа санки о сексен учь йыл дёрт ай, яни бутюн омюр киби мусавий бир ибадет дереджесини къазаныр. Севимли пейгъамберимиз Хазрети Мухаммад (с.а.в.) Шабан айнынъ сонъки кунълеринде окъугъан къудбесинде бойле эмир эткен: «Эй, иман эткенлер мубарек бир айнынъ (Рамазан айнынъ) кольгеси башынъызгъа тюшти. Бу айда бир гедже бардыр. Бу гедже Къадыр геджесидир. Къадыр геджеси бинъ айдан даа хайырлыдыр. Аллах Тааля бу айда эр кимге ораза тутмакъны буюрды. Бу айда ятсы намазындан сонъ теравих намазыны къылмакъ суннеттир. Бу айда Аллахнынъ ризасы ичюн, уфакъ олса да бир эйилик иш япкъан инсан башкъа айларда фарз ишлеген къадар савб къазаныр. Бу айда бир фарзыны япкъан инсан айларда 70 фарзны япкъан къадар къазаныр. Бу ай сабр айыдыр. Сабр эткенлернинъ бараджакъ ери – дженнеттир. Бу ай инсанларнен яхшы яшамакъ айыдыр». Яни пейгъамберимиз озь сёзлеринде бонъы айтмакъ, бизлерге анълатмакъ истеген ки, ораза туткъан адамаштан, сувдан озюни туттырып бу сырада даа ялан, пис сёзлерини, ошектен, дамсыз фикирлерден, ифтирадан да туттурмакъ керектир. Адамларнен дост муабет яшамакъны, бир бирлеримизге яман шейлерни япмамагъыны бизге насиятны берген. Умумен да алгъанда, тек бир ай дегиль де, бутюн омюр девамында ойле яшамакъ керекмиз.

Эльбетте ораза тутмакъ буюк ве къыйын ибадетлерден бирисидир, онынъ ичюн СУБХАНА ВА ТААЛЯ оразаны туткъан адамгъа савабларыны буюклештире ве ишлеген гуняхларыны афу эте. Бунъа севимли пейгъамберимиз: «Ким ,Аллахкъа инанып ве савабыны Аллахтан беклеп, ораза тутса, о инсаннынъ ишлеген гунахлары афу этилир»- деп айткъан. Мухаммад пейгъамберимизнинъ Рамзан айгъа багъышлангъан даа бир хадиси бар. Пейгъамберимиз (с.а.в.): «Рамазан айы пек мубарек бир айдыр. Бу айнынъ башы – рахмет, ортасы – магъфирет, сонъы да джеэннем азабындан къуртулувдыр» -деген.

Рамазан айында чокъ савабларны къазанмакъ ичюн даа бир шей бар. Бу айда инсан Къураныны къач кере чокъ окъуса, онынъ саваблары бинълернен буюклешер. Яни эр бир инсан Къурандан окъугъан бир ариф ичюн буюк савбыны алыр. Рамазан айында эр бир адам сакъа ве закят берсе, бунъа да онынъ саваблары буюкленеджек. Бу айда къавгъалы-давалы адамларнен барышмакъ, бир-бирлеримизни гонъюллерини къырмайып котермек, ольген адамлар ичюн, дженк тарафларында олгъан адамлар ичюн дуа япмакъ керекмиз, чюнки он эки айлардан Рамазан айында АЛЛАХ СУБХАНА ВА ТААЛЯ окъуган дуаларгъа даа да чокъ джевап бере. Рамазн айы башламасына исе, айгъа бакъып, инсан оразасыны тутмагъа башламакъ ве айны ораза байрамы кельген вакъытыны тек айгъа бакъып къаршыламакъ кереклер. Яни Муслим, Несеий ве ибн Мадженинъ беян эткенинре коре, Пейгъамберимиз (с.а.в.) «Янъы айны корьгенинъизнен ораза туьынъ, оны коргенде ифтар этинъ, эгер сизге кок юзю гизли къалса, отуз кунь ораза тутынъ»-деп буюргъан.

Эльбетте адамларны, кимге ораза тутмакъ мумкюн, суали меракъландырадыр. Биринджиден, хаста олгъан адамгъа ораза тутмакъ фарз дегиль амма бу адамнынъ хасталыгъы тюзетилип кечсе, оразасыны девам этмек керектир. Кечкен куньлерини исе байрам кунълеринден сонъ, къаза олуп, тутмакъ керек. Бунъа коре АЛЛАХ СУБХАНА ВА ТААЛЯ мукъаддес Къуранда бойле буюра:

أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ

«Сайылы куньлердеолмакъ узьре ораза сизгефарз къылынды. Сизден эр ким хаста я да ёлджу олса (тутмагъан куньлери къадар) башкъа куньлерде къаза этер. Ораза тутмагъа кучьлери етмегенлер бир факъыр тояджакъ къадар фидье берир. Бунен берабер, ким гонъюлли оларакъ хайыр япса, бу онынъ ичюндаа хайырлыдыр. Эгер бильсенъиз, ораза тутувынъыз сиз ичюн даа хайырлыдыр» (2 суре, 184-нджи аяты). Экинджиден, сафар олгъан адамлар, истеселер, оразаны тутмазлар, амма сафар алы агъыр олмаса ораза оларнынъ омузларында фарз олуп ята. Сафар алда оразаны тутмагъан инсанларгъа, байрамдан сонъ кечмиш куньлерини къаза киби тутмакъ мытлакъа кереклер. Учюнджиден, бала беклеген я да эмизген къадынгъа ораза тутмакъ, чареси олса тутар, я да тутып олмаса да олур, амма ханафи месхепке бакъкъанда, бу къадын бутюн яшайыш девамында бу фарзыны толдурмакъ керектир, малики я да шафи месхепке бакъкъанда бу фарзыны бир йыл девамында толтурмакъ керек. Амма шафи месхепке коре, бир къач йыл девамында апай догъса сонъ эмизсе, кене догъса сонъ эмизсе ондан ораза фарзы чыкъарылмаз ве кене де яшайыш девамында толдурмакъ керектир, чюнки бала догъу ве ашатмакъ арасында аралыкъ ёкъ эди. Лякин къадын, буны да япмакъ чареси олмаса, бутюн ораза девамында о бир де бир оразалы адамыны ашатмакъ фарзылыдыр. Бу сырасынадаа бир къадынларнынъ чешити кире, яни хачан оларда эр бир ай хайд куньлери олгъанда оразаларыны тутмакъ олмай, амма кечкен куньлерини байрамдан сонъ къаза этип тутмакъ кереклер, лякин намазларын къаза этмейлер. Хайд акъкъында Къуранда бойле айтыла:

وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ

«Сенден къадынларнынъ ай башы алыны сорарлар. Де ки: «О бир эзаа (раатсызлыкътыр). Ай алында олгъан къадынлардан узакъ турынъ. Темизленгенине къадар оларгъа якълашман. Темизленген вакъытларда Аллах сизге эмир эткен еринден оларгъа якълашынъ. Шуны якъшы билинъ ки, Аллах тёвбе эткенлерни де север, чокъ темизленгенлерни де север» (2 суре, 222 аяти). Аетте къадынларнынъ ай башы алларына «эзаа» денильген. Бойле вакъытларда къадынлар хасталыкъкъа даа зияде якъын олурлар. О куньлерде джинсий мунасебетте олмакъ керек. Дёртюнджи, къарт олгъан, ораза тутмагъа чареси олмагъан инсанларгъа ораза тутмакъ рухсет этиле. Амма олар оразанынъ эр бир кунге беджериледжегине коре ораза туткъан мусульманларгъа ашамакъ ичюн микъдара акъча бермек, я да ашыны-сувыны пиширип, ашатмакъ кереклер. Амма бу сырада олар АЛЛАХТАН афу соралы дуа этмек кереклер.

Бундан да гъайры, ораза туткъан алда адамнанъ бир де бир себеплер нетиджесинде оразасы бозулып къалса, къаза къылмакъ ичюн аллары да бар. Олардан: 1. Тюрлю себеплер нетидджесинде ораза тутмакъ (хасталыкъ, ал алы корюми), 2. Абдест алгъан вакъытында агъызына кирген сувны, янълышып ютмакъ, 3. Ашамакъ кечкен вакъытындан сонъ (темчит), я да агъыз ачмакъ вакъыты кельмегендже (ифтар), агъызгъа аш я да сув алмакъ, 4. Сигара чекмек, 5. Джинсий алларда олггъанда, 6. Бурунгъа иляч тёкмек, 7. Къулакъ ичине де иляч тёкмек. 8. Юкълагъан вакъытта бир диггер инсан агъызына сув тёкмек, 9. Озюнинъ истегинен агъызы толусынен къусмакъ.

Оразаны бозмагъан да шейлер бар: 1. Ораза туткъан адам, янълышып агъызына аш я да сув алса,онынъ оразасы бозулмай. Бойле адам агъызыны чайкъап озь оразасыны девамлай. Бунъа бизим севимли пейгъамберимизнинъ хадиси бар. Бухари ве Муслимден: «Ким оразалы экен, унутып ашаса-ичсе, оразасыны бозмадан, девам этсин. Чюнки, оны Аллах ашатып-ичиргендир.»2. Къулакъта сув къачмакъ. 3. Козге де илядж тамызгъан адамнынъ оразасы бозулмай. 4. Озюнинъ истеги олмайып къусмакъ. 5. Юкъусы олгъан вакъытта джунуп олса, бойле де адам оразасыны тута. 6. Къан алдырмакъ. 7. Якъында тургъан адам сигараны чексе ве оразалы адамнынъ богъазына я да буруна тоз, думаны кирсе оразалы адамнынъ оразасы бозулмай, чюнки кирген тоз, думан адамгъа истемеген алда кире. 8. Агъыздаки тюкюрикни ютса да бу адамнынъ оразасы бозулмаз.

Бойлеликнен, мукъаддес Рамазан акъкъында бир чокъ айтып энъ сонъунда пейгъамберимизнинъ бойле хадисини хатырлатмакъ истейим. Хаким Байхакъий, Табаранийге коре Расулуллах: «Ораза да, Къуран да къыямет кунюнде къулгъа шефаат этеджек. Ораза дей ки: «Эй, Раббим, акъикъатен мен онъа куньдюзлери ашамакъ, ичмек, зевкъ-шевкъларны ясакъ этим. Мени онъа шефаатчы эйле. Къуран да дер ки: «Мен юкъудан узакълаштырдым. Онъа шефаатчы олмама изин бер». Булар шефаат этеджеклер»,дегенлер. Онынъ ичюн,урметли дин къардашларым, эпимизге оразаны тутумакъ АЛЛАХ ярдымджи олсун, эпимизге мукъаддес Къуран ве оразаларымыз Ахирет кунюнде шефаатчи олсунлар. Оразаларынъызларыны АЛЛАХ къабул этсинъ. Аминь.

Эльмаз